Efes Antik Kenti’nde devam eden kazılarda ulaşılan bir yangın tabakasının altında MS 7. yüzyıldan kalma dükkânlara ve bir mahalleye ulaşıldı. MS 614-615’te aniden yok olduğu düşünülen mahalleye ait buluntuların üstünün yoğun bir yangın tabakasıyla örtülmesi çok iyi korunarak günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır.
Konuyla ilgili konuşan Efes Antik Kenti Kazı Heyeti Başkanı Sabine Ladstatter, 2022 kazı sezonunda Erken Bizans Dönemi’ne ait dükkânlara ve mahalleye ulaşılmasını “şu anda antik kentin kült yapılarından olan yamaç evlerin 50 yıl önce bulunmasından bu yana Efes’teki en önemli keşif.” olarak ifade ediyor. Ladstatter, ayrıca farklı zaman dilimlerine denk düşseler de bu buluntuların Pompeii ile karşılaştırılabileceğini söylüyor.
Ulaşılan arkeolojik kalıntılar, burada ani gerçekleşmiş, büyük bir yangının yaşandığını gösteriyor. Uzmanlar yangının tam gününü olmasa bile bulunan yanmış tohumlardan hareketle hiç değilse yangın yılının belirlenebileceğini belirtiyor. Buluntu alanında şimdiye kadar depreme ait herhangi bir kanıta ve insan kalıntısına rastlanmadığını ifade eden araştırmacılar, muhtemel bir askerî çatışmanın izlerini gösteren ok ve mızrak uçlarına ulaşıldığını söylüyor. Kazı Başkanı Ladstatter de söz konusu yıkımla ilgili olarak şunları dile getirmiştir:
“Efes’ten yaklaşık 100 kilometre uzaklıktaki Sardes Antik Kenti’nde de aynı tarihlerde yıkıma tanıklık eden sikke buluntuları Efes’in bulguları ile örtüşmektedir. Bunlar daha önce Sasanilerin Batı Anadolu saldırıları ile ilişkilendirilmiş ancak bu şimdiye kadar yapılan araştırmalarda tartışma konusu.”
Şimdiye kadar yapılan kazılarda 170 metrekarelik bir alanda birkaç dükkândan oluşan küçük ölçekli bir yapının ortaya çıkarıldığını belirten Ladstatter elde edilen bulgulara dair şunları paylaşmıştır:
“Bu yerleşim alanındaki odalar 3-4 metre yüksekliğe kadar korunmuş ve tamamen büyük bir yıkım tabakasıyla örtülmüş. Tabakaların altından inanılmaz derecede zengin bir buluntu topluluğu ortaya çıktı. Sayıları binlerle ifade edilen seramik kaplar bulundu. Bunların arası midye ya da istiridye gibi deniz ürünlerinin kalıntılarıyla dolu. Tuzlanmış uskumru ile doldurulmuş amforalar çıkarıldı. Ayrıca şeftali, badem ve zeytin çekirdeklerinin yanı sıra kömürleşmiş bezelye ve baklagillere ait tohumlar da diğer buluntular arasında. Özellikle dört altın sikke ve bronz sikkelerin bulunduğu birkaç dükkânın kasası dikkat çekici. Kazılan odalar mutfak, depo, taverna, kandil ve Hristiyan hacı hediyelik eşyalarının bulunduğu dükkân ve ekli bir satış odası olan bir atölye. Burada Hristiyan hacılara hediyelik olarak satılan ve boyunda taşınabilen çok sayıda küçük hacı şişesi keşfedildi.”
Yeni keşfedilen bu mahalle, Roma’nın siyasi merkezi olan Yukarı Agora’nın hemen yanındaki Domitian Meydanı’nda bulunuyor. Araştırmacılar, bundan sonraki çalışmaların yıkıma dair ayrıntıları ve kentin tarihine ilişkin bilgileri açığa çıkarmaya yönelik olacağını ifade ediyor.